Każda pora roku ma nawet po kilka swoich wizerunków i daje się poznać od różnych stron. Dla mnie (RM) jesień to zmiana, to koniec i zarazem początek. Powolne skracanie się dnia, a wydłużanie nocy, większa wilgotność, ale i te piękne kolory jesieni jakimi może cieszyć nasz zmysł wzroku (ilustracja 1). W tym naszym wspólny wpisie odnajdziecie obydwa podejścia, te botanika i te mniej naukowe ;-).
Kiedy i jaka jesień
Jesień kalendarzowa trwa od 23 września i trwa do 21 grudnia każdego roku. Natomiast jesień astronomiczna rozpoczyna się w równonoc jesienną (w tym roku to był akurat 23 września o 3:54). Wówczas dzień i noc trwają tyle samo czyli po 12h. Potem jak już wiecie pewnie Słońce będzie coraz krócej oświetlało naszą półkulę. Jesień astronomiczna trwa do zimowego przesilenia. W tym roku wypada 21 grudnia do 23:23. Wyróżnia się także jesień meteorologiczną, która zaczęła się 1 września i potrwa do 30 listopada.
Zagłębmy się w jesień
Jesienna, a zwłaszcza październikowa wycieczka do Puszczy to prawdziwa uczta dla oka dla turysty wrażliwego na ciepłe barwy. Liście drzew intensywnie zielone wiosną i latem, jesienią przybierają różne odcienie żółci, brązu i czerwieni (ilustracja 2).
Nic tylko chwycić pędzel albo aparat fotograficzny i utrwalać dla oka piękno natury. Za pomocą ,,szkiełka” i ,,oka”, czyli mikroskopów i chromatografów naukowcy wydarli liściom tajemnicę palety, dzięki którym tak pięknie pysznią się jesienią. Tajemnica jest ukryta w obecnych w komórkach liści chloroplastach – mikroskopijnych fabrykach biochemicznych, które specjalizują się w wiązaniu energii słonecznej i przetwarzaniu jej na łatwiejszą do zagospodarowania energię chemiczną, w trakcie procesu fotosyntezy.
Wiosną i latem w liściach dominuje synteza chlorofilu, zielonego barwnika najważniejszej anteny fotosyntetycznej. Oprócz chlorofilu w komórkach liści wytwarzane są także inne barwniki: karoteny i ksantofile o barwach pomarańczowej i żółtej. Obecność tych barwników ujawnia się dopiero jesienią, kiedy chlorofil ulega rozkładowi a liście powoli zamierają i opadają w kolorowych bukietach. Szczególnie pięknie stroi się wówczas w intensywne szkarłaty i purpury, introdukowany do Puszczy dąb czerwony (Quercus rubra L. – ilustracja 3).
Drzewa liściaste, takie jak powszechne w Puszczy dęby, brzozy, olchy czy klony szykują się jesienią do zimowej suszy fizjologicznej, kiedy to z powodu niskich temperatur i przemarzania gleby pobieranie z niej wody jest utrudnione. Zachowując liście zimą, drzewa traciłyby zbyt dużo wody na skutek parowania z ich powierzchni dlatego pozbywają się ich zanim nadejdą zimowe mrozy.
Liście – igły sosen czy świerków są znakomicie chronione przed nadmiernym parowaniem dlatego pozostają na gałęziach zimą. Jedynie modrzew zrzuca swoje delikatne, cienkie, niezabezpieczone, igły podobnie jak drzewa liściaste. Pod koniec listopada trudno już szukać liści na drzewach. Można za to kroczyć po gęstych, szeleszczących, brązowych dywanach i przyjrzeć się dokładniej co zamieszkuje korę drzew, które tak szybko rozebrały się z liściastej okrywy.
Brak liści zupełnie nie przeszkadza występującym na korze drzew porostom. Organizmy te, często mylone z mchami są naprawdę fascynujące ze względu na swoja samowystarczalność. Ale o tym bardziej szczegółowo w następnej historii.
Grzyby
Lenzites betulina
Podczas wędrówki na brzozowym, chyba, pniu natknąłem się na piękny okaz blaszkowca drobnozarodnikowego (Lenzites betulina) (ilustracja 4 i 5). Jest to grzyb bardzo zmienny, który tworzy różne formy o różnym zabarwieniu.
Trudno mi było go jednoznacznie zidentyfikować ze względu na różnorodność barw i kształtów jakie może ten grzyb przybierać. Nie jest grzybem jadalnym. To taki typowy pasożyt słabości, który wywołuje jednolitą białą zgniliznę drewna. Jak widać nie rośnie sam lecz w niewielkim skupisku. Możemy go spotkać na głównie martwych pniakach i pniach drzew liściastych (dąb, brzoza, buk, olcha). Bardzo rzadko wyrasta na żywych pniach i na drzewach iglastych. Można go też zobaczyć na płotach i słupach stojących poza lasem.
Otoczenie z jesiennych liści i te dwa żołędzie dodają swoistego uroku tej kompozycji. Niczego nie dodawałem i nie odejmowałem (RM).
W fotografii przyrody uznaję autentyzm i im lepsze zdjęcie tym mniej wymaga poprawek, a w zasadzie nie wymaga. Oglądając takie zdjęcia wolę odczuwać prawdziwą radość, a nie wątpliwość czy tak było, czy coś zmieniłem.
Czaga – błyskoporek podkorowy
Na ilustracji 6 rzadko spotykany grzyb (wpisany na Czerwoną listę roślin i grzybów w Polsce) rosnący na brzozie, czyli czaga lub czyr brzozowy, zwany inaczej błyskoporkiem podkorowym. Gatunek ten jest objęty ochroną częściową (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów). Skutkiem tego grzyb ten można pozyskiwać wyłącznie z drzew martwych.
Błyskoporek podkorowy jest pasożytem i egzystuje zarówno na żywych jak i martwych drzewach liściastych, przede wszystkim na brzozach. Grzyb ten przyjmuje formę narośli o porowatej strukturze, której średnica może osiągać nawet 50 cm. Wywołuje rozkład drewna doprowadzając wraz z upływem czasu do obumierania drzewa.
Grzyb ten zawiera substancję leczniczą kwas poliporowy, którego działanie sprawdzano przy leczeniu choroby wrzodowej żołądka oraz nowotworów złośliwych. Jego zastosowanie ma także działanie przeciwzapalne.
Jesień to pora roku silnie kojarzona z pogorszeniem się nastroju, depresjami, deszczem. Choć suma opadów nie jest znów taka duża to niewątpliwie jest większa wilgotność. Kąt padania promieni słonecznych, znacznie krótszy dzień skutkują ograniczeniem ilości światła słonecznego. To zaś ma wpływ na nasze samopoczucie. Zimą lubię śnieg bo choć on odbija światło i jest jakoś inaczej, jakby raźniej. Ilu z nas ma tak, że wychodzi z domu kiedy jest ciemno i wraca kiedy jest ciemno.
Galeria
